حرف زدن هنر است. فن خاموشی را باید یاد گرفت تا هنر سخن گفتن را هم یاد گرفته باشیم. یاوه گوئی صدای طبل تهی است. چه حرف زدن موقعی معنی پیدا می کند که معنائی داشته باشد. بقول ناپلئون: کم دانستن و پر گفتن مثل پول نداشتن و زیاد خرج کردن است. اگر ما حرف زدن را فقط وسیله ای برای رفع حاجت قرار می دادیم به اینهمه صحبت های بی سرو ته نمی پرداختیم. برای اینکه روشن گردد چطور با لفظ اندک می توان رفع حاجت نمود حکایتی از تاریخ یونان می آوریم:
می گویند وقتی که فلیپ مقدونی به اولیای امور اسپارت خبر فرستاد: اگر من وارد سرزمین شما شوم سراسر آنرا با خاک یکسان خواهم کرد. اولیای امور اسپارت فقط در یک کلمه به شاه مقدونی پاسخ دادند و آن کلمه " اگر" بود! اگر اسپارتیها می خواستند در چندین صفحه به فلیپ پاسخ می دادند. ولی آنان چون فقط برای رفع حاجت صحبت می کردند، همین کلمه " اگر" را برای بیان مقصود کافی یافتند. همین کلمه بقدری در متزلزل ساختن ارادۀ فلیپ مؤثر واقع شد که تا مدت ها از تعقیب مقصود دست کشید.
پس از اسپارتیها، اعراب و هندوها جزو مللی شناخته شده اند که فقط برای رفع حاجت حرف می زنند. هندوها می گویند: سکوت هرگز اشتباه نمی کند.و اعراب عقیده دارند: در سکوت خردمندی است ولی کمتر کسی سکوت را پیشه خود ساخته است. کوتاه سخن آنکه در سکوت فضائل بسیاری نهفته است. بقول اوید: سکوت توانائی است. بهترین وسیله برای فرو نشاندن خشم سکوت است. از اینرو اندرز داده اند: قبل از حرف زدن زبان را هفت دور در دهان بگردانید! سکوت همیشه پر معنی است چون سکوت جلوه گاه ابدیت است. سکوت نه تنها سپر صد گونه بلاست بلکه نشانۀ خردمندی هم هست. اگر کاملا پی می بردیم از یاوه گوئی های خود چقدر به خود و دیگران زیان می رسانیم، قفل سنگینی بر زبان می زدیم، مورچه حرف نمی زند ولی بسیار چیزها می آموزد. چه خوب بود اگر ما هم مانند او بودیم تا از صحرای سوزان قیل و قال رسته در واحه خاموشی دمی بیاسائیم. ولی متاسفانه هیچ کاری دشوار تر از خاموش نشستن نیست. سکوت طاقت فرساست. برای ساکت بودن تمرین و ریاضت کشی لازم است! سر زدن به محراب درونی و الهام گرفتن از درون کار آسانی نیست. گفته اند بعد از حرف ، سکوت بزرگترین قوه در دنیاست. بعقیده من عکس آن درست است؛ یعنی بعد از سکوت ، حرف بزرگترین نیرو در دنیاست. از اینرو دانا آنچه را می داند نمی گوید و نادان نمی داند که چه می گوید!
پس جای تعجب نیست اگر بطلمیوس بگوید: حکمت درختی است که ریشه آن در قلب است و میوه آن در زبان.
سخنان بیهوده ، روح صاحبدلان را آزرده می سازد. فیثاغورث می گوید: یا خاموش بنشین و یا چیزی بگو که بهتر از خاموشی است. بقول شاعر چه بسا خاموشی بهترین گفتارهاست، سکوت به قدری سودمند است که حتی هنگامیکه یک شخص نادان سکوت را پیشه خود می سازد، دانا به نظر می رسد! او وقتی رسوا می گردد که سخن گفتن را آغاز می کند " پسته بی مغز چون دهان باز کند رسوا گردد" انسان پرحرف را به کسی تشبیه کرده اند که هنگام شب در جنگل هیزم جمع می کند. زیرا " کسی که شب ها به جمع کردن هیزم پردازد چه بسا اتفاق می افتد که عقرب و مار او را نیش زنند . همچنین شخصی که بسیار سخن می گوید بسا شود که سخنانی می گوید که موجب هلاکش شود " از اینرو صائب می گوید: هر که می خواهد که از سنجیده گفتاران شود – بر زبان بند گرانی از تأمل بایدش!
گاهی سکوت گویاتر از سخن می گردد. کسی که به مصیبتی عظیم دچار گشته در سکوت بیشتر می تواندغم نهانی را آشکار سازد. گاهی کلمات از بیان دردهای درونی عاجزند. به همین معنی اشاره می کند کسی که می گوید: از صد زبان، زبان خموشی رساتر است.
نویسنده: مهرداد مهرین